Temeşvarlı Osman Ağa Kimdir?

Gavurların Esiri eserinin sahibi olan Osmanlı Subayı Temeşvarlı Osman Ağa kimdir?

Temeşvarlı Osman Ağa, Osmanlı subayı ve öz yaşam öyküsü yazarıdır. Bir savaş esiri olarak Habsburg Avusturya’sındaki maceralarını kaleme almıştır. Eseri Osmanlı dönemi Türkçesinde türünün tek örneğidir. 1670 yılında Temeşvar’da Sırp kökenli bir Osmanlı olarak doğmuştur. 1725 yılında vefat eden Temeşvarlı Osman Ağa’nın vefat ettiği yer ne yazık ki bilinmiyor.

Henüz 9 yaşındayken annesini, sonra babasını kaybeden Temeşvarlı Osman Ağa, akrabaları tarafından yeniçeri ocağına yerleştirilmiştir. Yabancı dil öğrenme ve binicilik yetenekleriyle diğer çeriler arasından sivrilmiştir. Temeşvar Muhafızı Cafer Paşa’nın gözüne giren Osman Ağa 20 yaşında odabaşılığa terfi edilmiştir. Lipova şehrindeki Osmanlı askerlerinin maaşlarını ulaştırmak için 60 neferle yola çıkan Osman Ağa; Temeşvar’ın kuzeyindeki bu bölgeye giderken, Arad kırsalında, kendilerinden üstün Avusturyalı kuvvetlerin saldırısına uğradı. Saldırı bölgesindeki şehir heyeti teslim olmayı kararlaştırdığından Osman Ağa ve neferler saldırıya karşı koyamadı. Osman Ağa, artık savaş esiri olmuştu.

Osman Ağa, özgürlüğü için ödeme yaptığı halde, efendisi tarafından çeşitli bahanelerle salıverilmemiş, Kapfenberg ve Viyana zindanlarında birkaç ay geçirmiştir. Esir olarak birkaç kez satılan Osman Ağa. Sahipleri tarafından çokça dövülmüş ve kırbaçlanmıştır. Binicilik ve Almanca öğrenme yeteneği sayesinde gelecek yıllarda daha iyi bir hayat sürmüştür. Bir keresinde efendisi ona, Hristiyanlığa geçmesi halinde özgürlüğünü vadeder, ancak Osman reddetmiştir.

Karlofça Antlaşması’ndan sonra, 1700 yılında Temeşvar’a dönebilen Osman Ağa, esirliği sırasında öğrendiği Almanca sayesinde, resmi çevirmen (dragoman) oldu. 1715’te Avusturya ile escort istanbul başlayan yeni bir savaşta tekrar sıkıntılar yaşadı. Eugene Savoy Temeşvar’ı zapt etti. Osman Ağa Belgrad’a kaçtı. 1717’de Belgrad da elden çıktı. Bu sırada Belgrad cephaneliğini havaya uçuran Avusturyalılar Osman Ağa’nın ailesinin de bulunduğu 3.000 kişinin ölümüne neden oldular. Osman Ağa bundan sonra Vidin ve İstanbul’da çevirmenlik yapmaya devam etti.

Temeşvarlı Osman Ağa 1724 yılında kaleme aldığı Gavurların Esiri kitabında 1688-1700 arası Avusturya maceralarını anlatmaktadır. Ayrıca; yine kaleme aldığı Nemçe Tarihi kitabını ise ne yazık ki tamamlayamamıştır.