Patpat çıkardığı sesle kendi ismini kendine vermiş, çiftçimizin ihtiyacıyla kendiliğinden zamanla ortaya çıkan bir araç. Ancak araç diyebiliyorum çünkü ne kamyonet ne otomobil ne de traktör tanımına tam anlamıyla uymuyor. Hepsinden biraz içerisinde barındırıyor.

Patpat Çeşitleri

Patpatlar genel olarak iki çeşit. Birincisi özellikle afyon ve ısparta bölgesinde üretilen, düz arazide daha kabiliyetli, kamyonete daha yakın olan türler. Diğeri ise özellikle karadenizde kullanılan çapa makinasına römork eklenmesiyle yapılan patpatlar.

Afyon, Isparta Patpatları

Bunlarda genelde 17 hp Antor(Lombardini’ nin yerlisi diyebiliriz) motor kullanılıyor. Bu motorlar bahçelerde sulama amacıyla kullanılan ses, emisyon vs. konusunda bir iddiası bulunmayan kaba, gürültülü ama sağlam motorlar. Bu araçların ön dingili genelde Jeep CJ5 çıkması arka dingil ise magirus, mitsubishi veya mazda gibi minibüslerin hurdalarından temin ediliyor. Bu konuda bir kısıtlama yok, usta neyi bulup neyi uydurabilirse kullanıyor. Şanzıman ise genelde Magiruslardan sökülme çıkma ZF’lerden kullanılıyor. Frenler dingillerin üzerinde zaten mevcut olup ana merkezde de başta magirus olmak üzere çeşitli alternatifler mevcut 🙂 Her şey çıkma mı? En azından şasemiz değil, çünkü çıkması yok 🙂 Şase yanyana koyulmuş iki NPU profilden oluşuyor, bunlar 40’a 80mm ebadında 6 mm kalınlığında profiller olduğundan, araçlar yüke çok dayanıklı oluyor. Makaslarsa traktör römorklarındaki çok katlı, ayrıca muavin destekli makaslar.

Patpat Teknik Özellikleri

Çiftçimiz aldığı bu patpat ile tarlasına ekonomik şekilde gidip gelebiliyor, taşıma işlerini halledebiliyor, köy içerisindekini işlerini görebiliyor, hatta düğüne bile gidebiliyor 🙂 Bu işleri bir traktörle yapmak istese çok daha fazla mazot sarfiyatı olacak. Çünkü en küçük traktör Massey 240 bile 3 lt 45 hp’lik motora sahip. Ayrıca tarlada patinaj yapmasın diye üzerinde ağırlıklarıyla 3 tona yaklaşan ağırlığı var, yine tarla şartları için vites oranları da kısa. Halbuki patpat bir nevi kamyonet. Traktöre göre daha hızlı ve daha ekonomik. Yerden çok yüksek olması ise patpatı kamyonetin önüne geçiriyor. Ucuzluğu da cabası. 17 hp’lik yeni motorlu yeni bir patpat 15000 lira civarında satılıyor.

Karadeniz patpatları, römorklu çapalar

Bütün bunlar iç anadolu patpatları içindi. Bir de ağırlıklı olarak fındık yörelerinde kullanılan (Türkiye’nin diğer bölgelerinde de var) çapa makinasından bozma patpatlar var. Bunlar ise aslen bahçelerde çapa yapmak için yapılmış çapa makinalarının arkasına römork eklenmesi yoluyla taşıma aracı halini alıyorlar. En çok üretildiği ve satıldığı yerler Zonguldak, Düzce, Ordu, Giresun gibi karadenizin fındığıyla meşhur bölgeleri. Bu çapa makinaları genelde 7 ila 20 hp arasında değişiyor. Ama en çok tutulan modeller Yağmur YET510 ve Taral 51, bunların ikisi de 12hp gücünde. İkisinde de Lombardini motor kullanılıyor. Çapa makinalarının kendi üzerlerinde 3 ileri 1 geri şanzıman bulunuyor. Arkaya sonradan takılan römorkun üzerinde de ayrıca 4 ya da 5 vitesli çıkma bir Tofaş şanzımanı bulunuyor. Çapa makinasından bağlanan şaft, römorkun üzerindeki şanzımana bağlanıyor. Bu şekilde sürücü vitesli bir araç kullanır gibi patpatı kullanabiliyor. Patpatlarda arka dingil olarak ise genellikle çıkma şahin ya da 124 dingilleri kullanılıyor. Ön dingil ise çapa makinasının kendi dingili. Dingil derken üzerinde bir süspansiyon, makas vb. bulunmayan, fren de barındırmayan kara düzen bir aktarmadan bahsediyorum. Neticede bu bir araç değil çapa makinası olarak hayatına başlamıştı. Bu düzenin bir dezavantajı da diferansiyel barındırmaması. Dolayısıyla her iki tekerlek de aynı hızda dönüyor. Bu da aracın virajlarda devrilmesi demek. Bu nedenle römorklu patpat, arka diferansiyel ile yol alıyor, ön dingil sadece ağır arazide devreye alınıyor. Zaman içerisinde bir çok kazalara da neden olan bu ön düzen, son zamanlarda maharetli ustalarımızın geliştirdiği süspansiyonlu,frenli vb. aksamlarla geliştirildi. Fakat her ne olursa olsun bu araçlar karayollarına uygun değil ve 60-70 km süratlere çıkmanın sonucunda malesef sürekli ölümlü kazalar oluyor. Yeri gelmişken patpatların çapasındaki şanzıman 3’e takılıp römorktaki arka şanzımanda 4’e atıldığında eğimin de desteğiyle 80-90 km süratler görülebiliyor. Ama ölümcül derecede tehlikeli.

Patpatlar ilk başta çapanın gidonuyla yönlendirilirken artık hurda araçlardan alınan çıkma direksiyon sistemleri ile yönlendiriliyorlar. Bu da patpat’ın kullanımını oldukça kolaylaştırdı. Patpatlarda en önemli sistemlerden birisi de arka damperin hidrolik silindirle kalkması. Bunun için powerpack denilen akünün elektriğiyle çalışan ufak hidrolik ünitelerden yararlanılıyor. Çapa tipi patpatların yük kapasitesi ise maksimum 1 ton civarı. Daha fazla yüklemeler yaptığını söyleyenler olsa da güvenli olmayacağı açık ve net.

Çapa tipi patpatların genelde karadeniz bölgesinde tutulmasının sebebi ise dar yapısı nedeniyle ufak fındık bahçelerinde kolay kullanım, belden kırma yapısı ile kıvraklığı, römorkundan ayrılıp kolayca çapa makinasına dönüşmesi gibi nedenler sıralanabilir. Afyon bölgesinde patpat sahipleri tarlalarını traktörle sürüyorlar. Karadeniz bölgesinde ise bahçe yapısından dolayı çapa makinası tercih ediliyor.

Patpat fiyatları ise donanımına ve özelliklerine göre değişkenlik gösteriyor. Ortalama olarak bir fiyat vermek gerekirse, en çok tercih edilen 12hp’lik Yağmur Yet 510 çapa makineli, direksiyonlu, damper römorklu bir patpat 15.000 tl civarına maloluyor.