Kim Bu Elon Musk ?

Her gelen nesilde dünyayı önemli ölçüde değiştiren insanlar olur. Yaptıkları her ne ise, diğerlerinden daha farklı biçimde yaparlar. Elon Musk da bunlardan biri. Kendini tümüyle uzay ve alternatif enerji teknolojilerine adamış. Elektrikli araba ve uzay gemilerinin tasarımını bizzat yapıyor. Los Angeles ile San Fransisco arasını yarım saatte kat edecek yüksek hızdaki toplu taşıma sistemi Hyperloop’u tasarladı. Bu adamın her konuda çok fazla bilgisi ve hep bir fikri var! Hayallerinin peşinde koşan ve büyük riskler alarak yatırım yapmaktan korkmayan biri. Peki bu hayaller ne mi? Gezegeni iyileştirmek ve kurtarmak. İnsan ırkının devamını garanti altına almak için başka gezegenlerin kolonileştirilmesi; ki bu amaçla Mars’a ayak basan ve orada yaşayan ilk insan olmak. Musk insanlığa iyi bir gelecek sağlayabilecek en acil hedefler üzerine çalıştığına derinden inanıyor.

Bu sebeple, otomotiv, uzay ve havacılık, güneş enerjisi, enerji depolama, uydu sistemleri, yüksek hızlı kara taşımacılığı, gezegenlerarası seyahat ve yerleşim gibi konuların tamamına el atmış durumda. İnsanları birer bilgisayar olarak görüyor: Vücut ve beyin donanımı; düşünme tarzı, değerler sistemi, alışkanlıkları ve kişiliği ise yazılımı… İşin tuhafı her daim etrafındakileri zorlayan, ısrarcı ve paranoyak yapısını ve herkesten çok çalıştığını görenler “biz sadece insanız, o ise bir makina” diyorlar. Her tiran kadar faşist bir tarafının olduğu kendisine yöneltilen en başlıca eleştirilerden biri… Epey uzun ve iri kıyım olduğundan fotoğrafının çekilmesi pek kolay değil. Bir hamburgeri 10 saniye gibi bir sürede mideye indirebiliyor. Iron Man’deki Tony Stark karakterinin kanlı canlı ilham kaynağı olması bir tarafa; tanrı Zeus’a benzetenler de hiç azınlıkta değil. Gerçekten abartıldığı kadar var mı? Servetini yoktan yarattığını söyleseler de, hiç şüphesiz ki pek çoğumuz hayallerini gerçekleştirmek konusunda aynı imkanlara, donanım ve yazılıma sahip değiliz. İşte, kendisinden çok, kurduğu vizyonla ve yaptığı işlerle ön planda olmayı seven Elon Musk hakkında bilmemiz gerekenler…

1.“Yapılamaz” denen her şeyi yapıyor

350’den fazla şirketi bulunan Virgin şirketler grubunun CEO’su Richard Branson onun için; “Şüphecilerin ‘yapılamaz’ dediği ne varsa Elon gitti ve yaptı. …Elon’un bir taraftan gezegeni iyileştirmek için çalışırken, diğer taraftan gezegeni terk etmemiz için uzay gemileri inşa etmesi bir paradoks” diye konuşuyor.

2.Peki Elon yaptıklarını nasıl başarıyor?

2013 TED Konferansı’nda Chris Anderson’un ona sorduğu “Bunu nasıl yaptın? PayPal, SolarCity, Tesla, SpaceX ; bu projelerin her biri birbirinden çok farklı. Hepsi çok iddialı ve çapları çok büyük. Bir insan nasıl işleri bu kadar değiştirebilir? Senin olayın nedir? Gizli sosundan biraz da biz alabilir miyiz?” Onunla yapılan pek çok röportajın farklı varyasyonlardaki ortak merak konusu. Musk’ın düşünme biçimi, problemlerle uğraşma yöntemleri ve hayata bakışı yani kendi deyimiyle “yazılım”ı farklı diyebiliriz.

3.12 yaşındayken ilk bilgisayar oyununu programladı ve 500 Dolar’a sattı

Dokuz yaşındayken ailesi ilk bilgisayarını (Commodore VIC-20) aldığında okumaktan başka bir takıntıyla tanışıyor. 5 kilobyte’lık hafızaya sahip bilgisayarının yanında “Programlama Nasıl Yapılır?” kitapçığı vardır ve bitirilmesi genelde altı ay süren kitapçığı Elon üç günde okur. 12 yaşına geldiğinde “basit bir oyun fakat Flappy Bird’den daha iyi” dediği ve “Blastar” adını verdiği oyunu tasarlar ve 1983 yılının 500 Amerikan Doları’na bir bilgisayar dergisine satarak hem ilk parasını kazanır hem de teknoloji sektörüne adım atmış olur.

4. Musk “muhteşem şeylerin mümkün olduğu yer”e doğru uçuyor

Güney Afrika’ya hiçbir zaman güçlü bir bağlılık hissetmeyen Elon, sporu aşırı önemseyen, beyaz Afrikalı kültürüne pek uymuyordu ve ülkeyi girişimciler için bir kabus olarak görüyordu. 1988’de henüz 17 yaşındayken askerlik yapmamak için evinden ayrıldı. “Askerlik yapmakla ilgili bir sorunum yok ancak Güney Afrika ordusunda askerlik yapıp siyahi insanları bastırmaya çalışmak bana vakit geçirmek için iyi bir yol gibi görünmedi.” ABD’ye taşınmak istiyor ve şöyle diyordu: “Orası muhteşem şeylerin mümkün olduğu yer.” Ama ABD’ye hemen gitmedi. Önce, annesinin vatandaşlığıyla sağlanan vize kolaylığından faydalanarak Kanada’ya gitti.

5.İki günde fikir değiştirip şirket kurmak: Zip2

Lisansüstü programının ikinci gününde programı bıraktı. Yıl 1995’ti ve “internetin gözleri önünde geçip gitmesini izleyemezdi.” Yanına gelen kardeşi Kimbal Musk’la birlikte IT şirketi Zip2’yu kurdu. Hedef, işyerlerini sarı sayfaların artık işlemediğine ve online bir rehberde yer almanın iyi bir fikir olduğuna ikna etmekti. Bir çoğu internette reklam vermenin ”duydukları en salakça şey” olduğunu söylüyordu. Sabahtan akşamın geç saatlerine kadar çalıştı. Ofis olarak kiraladıkları depoda yaşadı ve duş almaya ihtiyacı olduğu zaman yakındaki bir yerel stadyumun soyunma odalarını kullandı. Karşılığında maddi birikim yapıp ilk iki yılda şirketi ayakta tuttu. 1999’da Compaq, Zip2’yu 307 milyon nakit ve 34 milyon dolar değerinde menkul kıymetler karşılığında satın aldığında 27 yaşındaki Musk bu satıştan 22 milyon dolar kazandı. Musk’ın ilk yaptığı bunun 20 milyonunu McLaren F1 ve Dassault 900 özel jet satın almak gibi lükslere harcamak. Kendini ödüllendirmek diye buna denir.

6.31 yaşındaydı, Jüstine’le birlikteydi ve 180 milyon doları vardı

1999’da Musk o dönemde popülerlik kazanmaya başlayan elektronik ödeme sistemleri üzerinde çalışmaya başladı. X.com yeni işi oldu ve 2000’de Peter Thiel ile Max Levchin tarafından yönetilen rakip firma Cofinity ile birleşti. Cofinity ilk dijital cüzdanı yaratmıştı. 2001’deki birleşmeden sonra X.com’un adı PayPal oldu. Yeni takımlar arasında strateji ve yönetim konusunda anlaşmazlıklar vardı ama şirketin dinamiklerini ya da büyümesini hiç etkilemedi. 2002’de eBay, PayPal’i 1.5 milyar dolara satın aldı. Elon Musk PayPal’deki hissesinden 180 milyon dolar kazandı. Diğer ilgi alanlarına yönelmek için yeterli parası vardı: Uzay mühendisliği ve alternatif enerji kaynakları…

7.Musk durmuyor, sınır gökyüzü ve onun roket hızındaki şirketi SpaceX

PayPal’ın satışı gerçekleşmeden önce Musk durup dinlenmez bir şekilde roket teknolojisi hakkında okumaya başlamış bile. 2002’nin sonlarına doğru; 100 milyon dolar sermayeyle inanılmaz bir atılım yapıyor. Uzay seyahatinin maliyetini devrimsel bir şekilde düşürüp, gelecek yüzyılda Mars’a en az bir milyon kişi yollayarak insanlığı birden çok gezegende yaşayan bir tür haline getirmeyi amaçlayan bir uzay şirketi: SpaceX.

8.Tesla’ya vefa: Tesla Motors

Tesla Motors adını elektrik ve fizik mühendisi Nikola Tesla’dan alır. 2003’te Martin Eberhard ve Marc Tarpenning’in kurduğu Tesla Motors’a Musk, 2004’te kaltıldı. Şirket en başından beri kendini elektrikli arabaların ilk seri üreticisi olarak konumlandırdı ve müşterileri petrol yükünden kurtarmayı hayal etti. Sadece ismi değil, motorlarda Tesla’nın tasarımları kullanılıyor ve onun misyonu takip ediliyor. 100 yıl önce yapılması gerekenleri bugün yapıyorlar. Musk şirketin ilk yatırımlarına liderlik yaparak PayPal’ın satışından kalan 70 milyon dolarını da buraya akıttı. Yönetim kurulunun başkanı oldu. İlk elektrikli arabaların dizaynında aktif rol aldı. Bu sayede Global Green 2006 ödüllerinde Tesla Roadster dizaynı için tasarım ödülü aldı. Yaptığı elektrikli araba yatırımları sayesinde Ford ve GM’in gelecek planlarını değiştirecek başarılara ulaştılar. Google’ın kurucuları Larry Page ile Sergey Brin gibi birçok yatırımcı topladılar. Larry Page şöyle demiş; “Servetimi bir hayır kurumuna bırakacağıma Elon Musk’a veririm. Adam Mars’a gitmek istiyor. Geleceği değiştirecek!”

9.SolarCity

PayPal’ın satışından sonraki dört yıl içinde hem Space X hem Tesla’da iki işte birden çalışan Elon, kalan 10 milyon dolarlık sermayesini de kuzenleriyle birlikte 2006’da kurduğu SolarCity’e yatırdı. Şirket, konutlara kurulacak güneş panelleriyle enerji üretimini kökünden değiştirmeyi, fosil yakıt kaynaklı elektrik üretimini, çok daha düşük maliyetli bir yöntemle değiştirmeyi ve sürdürülebilir enerjinin kitlelerce benimsenmesini hızlandırmayı amaçlıyor.

10.İşin özel hayata etkisi: Çatırdayan evlilik

Kariyerindeki bu çifte hengame esnasında Musk’ın hayatını çekilebilir kılacak tek şey sekiz yıllık evliliği… Ama o evlilik de her iki tarafın ruhunu bunaltan çetrefilli bir boşanmayla paramparça. 2008’de Elon en zor zamanlarını yaşarken eşi Jüstine onu “ilgi eksikligi ve tiranlık”la suçluyor ve boşanmaya karar veriyorlar. 2004’te ve 2006’da olan ikiz ve üçüzleri Damian, Xavier, Kai, Saxon, Griffin, Nevada Alexander adlı beş çocukları var. Elon için en zorlu dönemler… Bu dönemi “karanlık” olarak tarif ediyor.

11.Tesla Motors dünyayı sallıyor

Tesla Model S inanılmaz bir başarı yakaladı. 2013, 2014 ve 2015’de Consumer Reports üst üste Model S’i dünyadaki en iyi araba seçti. 99/100 ile tarihin en yüksek notlarını alarak otomotiv endüstrisini sarstılar. Şimdi GM, Ford Mercedes ve Volkswagen gibi diğer markalar Tesla‘nın başarısını taklit etmeye çalışıyor. 2010’da Tesla halka arzını başlattı. ABD tarihinde Ford’dan sonra halka açılan ikinci araba şirketiydi. 5 Şubat 2015 itibariyle Tesla Motors’un piyasa değeri 27.44 milyar dolara ulaşmış. Elon Musk, şirketin yüzde 30’unun sahibi fakat onun için sadece bir iş değil bu. Dünyanın petrole bağımlı hale geldiğine inanıyor. Bu bağımlılık iklim değişikliklerine ve sürekli jeopolitik gerginliklere sebep oluyor. İçten yanmalı motorların yerine elektrikli motorlar alternatif çözüm ve bunun fark yaratacağını düşünüyor. Yaşanabilecek olası bir 3. Dünya Savaşı’nın en çok bilim ve teknolojiye sekte vuracağını, dünya ülkelerinin mevcut tutumlarından endişe ettiğini dile getiriyor.

12.Son projesi OpenAI hiçbir kar amacı gütmeden sadece yapay zekanın gelişimi üzerine çalışacak

En azından onun hedefi bu. Bu projeyle dünyayı kurtarmaktan daha fazlasını yapmayı planlıyor. Yapay zeka hakkında son derece paranoyak olan Elon, daha kapsamlı araştırmalar yapılabilmesi için OpenAI’ı kurduklarını açıkladı. Yaklaşık 1 milyon dolarlık bir bütçeyle kurulan OpenAI; Ilya Sutskever, Elon Musk ve Sam Altman tarafından yönetilecek. Amazon ve Infosys gibi büyük firmaların desteğini almış durumda. Yapay zeka güvenliği konusu “bunun üzerine çalışarak şeytan çağırıyoruz” demesine rağmen sürdürülebilir enerji ve insanı birden çok gezegende yaşayan bir türe dönüştürme konularıyla birlikte Elon’un üzerine en çok düşündüğü üç konudan biri…

13.Onun için çalışmak nasıl bir şey?

SpaceX’de çalışanlardan gelen bazı cevaplar şöyle: “Yapacağınız hiç bir şey, yeteri kadar iyi değildir. O yüzden 80 saat çalıştığınız ve görünüşe göre yetersiz olan haftaları çekilebilir hale getirebilecek övgülere değil, kendi katacağınız değere odaklanmalısınız. ”, “Onunla çalışmak kesinlikle huzur veren bir tecrübe değil. Kendisinden hiç bir zaman tatmin olmuyor dolayısıyla etrafındaki hiç kimse de onu tatmin edemiyor” ya da “Elon her zaman bilmek ister: ‘Neden daha hızlı ilerlemiyoruz?’ Her zaman daha iyisini, daha büyüğünü, daha hızlısını ister.” Musk için çalışmak, büyük bir hayranlık ile hiddeti bir arada barındırıyor. Bariz cehennem gibi bir tempoyu devam ettirmek adına ortaya konan “hınç dolu bir irade” ve “kült haline gelmiş bir yaltaklanma tavrı” temelde duyulan hayranlık dolu saygıda birleşiyor. Musk için çalışan insanlar, sert ve acımasız yönetim tarzıyla ilgili düşündüklerinden bağımsız olarak, onun zekasına, çalışma etiğine, cesaretine, kendine biçtiği ve geriye kalan tüm çabaları ve inisiyatifleri önemsiz hale getiren misyonların ağırlığına saygı duyuyorlar.

14.Ne düşünüyorsa acımasızca ve tümüyle aynısını söylüyor

Verdiği tüm röportajlarda çoğu zaman aynı cümlelerle aynı şeyleri söylüyor. Durum ne olursa olsun; neyi düşünüyorsa o. Musk’ın doğruluğa olan takıntısına atıfta bulunanlar; “eğer söylenenlerin doğru olduğuna inanıyorsa, negatif eleştirilerle alakalı herhangi bir sıkıntısı olmuyor hatta bunu memnuniyetle karşılıyor” diyorlar. Genellikle akıl vermeyi amaçlayan; “araştırmalara göre”, “bilim adamlarının karşı çıktığı … ” gibi belirsiz ifadelerden nefret ediyor. Diğer otomotiv şirketlerinin asla anlayamayacağı biçimde Tesla Motors’un reklamını yapmaya şiddetle karşı çıkıyor çünkü reklamların manipülatif ve aldatıcı olduğunu düşünüyor. Çalışanlarına yönelik zalimce isteklerinde bu dürüstlüğü daha da açıkça ortaya çıkıyormuş. Onu bir tiran olarak görenler kesinlikle ikiyüzlü olmadığını söylüyorlar. Haftada 80 saat çalışmaya zorlanan çalışanlar, CEO’nun 100 saat çalıştığını görünce şikayet etme eğilimleri azalıyormuş. Şirketlerinde “No asshole” prensibini uygulayan Elon Musk’a tavsiyemiz hepimize kötü örnek olmaması açısından acilen çalışma saatlerini azaltması…

Eğer bunlar sizin için yetersizse Ashlee Vance’ın “Elon Musk Tesla, Spacex ve Muhteşem Geleceğin Peşinde“ kitabını da okuyabilirsiniz.